Natuurherstel in zee door planten van perenbomen

In de laatste honderd jaar zijn veel riffen uit de Waddenzee en de Noordzee verdwenen. Riffen zijn heel belangrijk voor vissen, omdat ze zich daar kunnen verschuilen. Daarom wordt met wetenschappers gezocht naar mogelijkheden om ze te herstellen. Het op Texel gevestigde Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) is begonnen aan een onderzoek naar de ecologische waarde van ‘treereefs’ oftewel boomriffen.

Het zijn experimentele riffen, die worden gemaakt door onderwater bomen te plaatsen. Naast het opdoen van wetenschappelijke kennis wil het NIOZ hiermee ook laten zien wat riffen kunnen betekenen voor het herstel van de biodiversiteit; de variatie aan flora en fauna.

Riffen en wrakken

Het plaatsen van bomen in zee zal menigeen vreemd voorkomen. Volgens NIOZ-onderzoeker Tjeerd Bouma, tevens hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en lector aan de Hogere Zeevaartschool in Vlissingen, moeten we denken aan de tropische riffen. “Iedereen die aan een koraalrif denkt, ziet heel veel vissen voor zich. Eenzelfde beeld zie je rondom scheepswrakken in de Noordzee. Deze voorbeelden tonen hoe belangrijk het is om als vis je goed te kunnen verstoppen voor jagers, die je willen opeten”, aldus Bouma.

Zeeuwse boomgaarden

Geïnspireerd door fietstochten in Zuid-Beveland, een gebied met veel boomgaarden, kwam Bouma op het idee gekapte laagstamfruitbomen te gebruiken als ‘treereefs’. “In Nederland hebben we ongeveer 100.000 hectare aan boomgaarden. Daarvan wordt jaarlijks ongeveer 250 hectare gerooid voor nieuwe aanplant. Deze dode fruitbomen zijn een natuurlijk restproduct met van zichzelf al een complexe rifstructuur.” Er lagen vroeger ook vaak aangespoelde resten van bomen in de Waddenzee, in de Zuiderzee en in de Noordzee. Het idee van Bouma klinkt, vanuit die gedachte geredeneerd, dus zo gek nog niet.

Een experiment

Collega Tjisse van der Heide, behalve onderzoeker bij het NIOZ en hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, zag kansen. “In het project ‘Waddenmozaïek’ zijn we op zoek naar manieren om de onderwaternatuur te versterken. En daar paste dit idee perfect in. Vandaar dat we met hulp van het Waddenfonds nu een unieke proef hebben ingezet: een klein treereef. Het heeft promovendus Jon Dickson heel wat testen gekost om tot een goed ontwerp te komen, want de dode bomen moeten wel op de zeebodem blijven staan. “Maar alles staat nu op zijn plek en het is superspannend, te zien welke soorten vissen in het treereef gaan zwemmen en wat er op de bomen gaat groeien.”

Visrijkdom

“Het zou inderdaad een goede manier kunnen zijn om de biodiversiteit en visrijkdom in gebieden als de Noordzee, Waddenzee en Oosterschelde weer te verbeteren”, denkt Gijs van Zonneveld van ARK Natuurontwikkeling, een organisatie die zich inzet voor natuurherstel. “Actieve natuurontwikkeling is cruciaal om gebieden als de Noordzee klaar te maken voor de grote uitdagingen, zoals klimaatverandering, de enorme oppervlakte van de windparken en zandwinning.”

Beschermde gebieden

Dit wordt beaamd door Christiaan van Sluis van programma De Rijke Noordzee. “Alleen al het Nederlandse deel van de Noordzee is tweemaal zo groot als het door ons bewoonde Nederland. Het overgrote deel van de bodem is een zandige vlakte. Nu we beginnen met het aanwijzen van beschermde gebieden, zou het heel mooi zijn daar een aantal treereefs te planten. Al is het maar als experiment om te zien wat dat met het onderwaterleven doet.”