Grootste skelet van Nederland hangt bij Ecomare

Om het grootste, ooit in Europa aangespoelde kadaver draait de nieuwe vinvisexpositie in Ecomare, die zaterdagmiddag werd geopend. Als strandvonder van Texel genoot burgemeester Michiel Uitdehaag de eer het lint door te mogen knippen. Niet in de Walviszaal, wat je zou denken; daarvoor is het skelet van de gewone vinvis, die in 2017 aanspoelde bij Paal 17, te groot. Het 24 meter lange geraamte is opgehangen in het Zeeaquarium.

De gewone vinvis, als soort het op een na grootste zoogdier ter wereld - de bultrug en de potvis zijn er nog kleintjes bij - leeft gewoonlijk in de Atlantische Oceaan. Plaatselijk walviskenner Adrie Vonk legde bij de presentatie in kleurrijke bewoordingen uit, hoe gewone vinvissen leven en hoe dit reusachtige dier aan zijn einde is gekomen. Het was al enkele weken dood, toen het op het Texelse strand werd gelegd, als een ‘stinkende bult ellende’. Pal voor de deur van Ecomare, nota bene. Het was toen al een aantal weken dood.

Op bulb naar de Theems

Een reconstructie van gebeurtenissen leerde dat de walvis in de Golf van Biskaje twee keer is aangevaren. Bij de eerste aanvaring op de drukke scheepvaartroute tussen Southampton en Santander moet het al op slag dood zijn geweest, door een dwarslaesie. Het tweede schip dat het inmiddels dode dier raakte, voerde het op de bulbsteven mee naar de monding van de Theems. Daar gleed het dier bij het achteruitvaren terug in het water en de vloed naar de Noordzee deed de rest. “Urker vissers meldden al dat ze een groot kadaver hadden zien drijven. We konden toen nog niet vermoeden dat het twee weken later hier op het strand zou eindigen”, aldus Adrie Vonk.

Ontbrekende wervels

Projectleider Pierre Bonnet vertelde dat het vijftig ton zware dier achttien meter lang leek te zijn, maar bij de reconstructie werd ontdekt dat er acht lendenwervels ontbraken. Die zijn nagemaakt en in het skelet verwerkt. Daardoor werd het wel zes meter langer; geen 18 tot 24 meter. Bonnet vertelde dat vroeger walvissen van deze omvang werden gedood voor een reizende tentoonstelling, die de hele wereld over ging, volgespoten met duizenden liters formaline. Pas in 1974 kwam hier een einde aan.

Walvisprotocol

Strandvonder Uitdehaag moest erkennen dat in 2017 niet de juiste procedure was gevolgd. Omdat het dier dood was, had de douane eraan te pas moeten komen om het in te klaren. LNV bleek alleen over het dier te gaan als het levend zou zijn en verwees door naar Rijkswaterstaat. Die dienst vereiste dat het stoffelijk overschot binnen een dag moest zijn geborgen, met het oog op de volksgezondheid. Dat was een te grote opgave met een dier van deze omvang. “Hoe dan ook, ik ben er trots op dat we dit op Texel hebben kunnen regelen. Daar hebben we geen walvisprotocol van het rijk voor nodig. Een beetje meer vertrouwen in de lokale gemeenschap zou wel op zijn plaats zijn. We kunnen dit heel goed zelf”, aldus Uitdehaag.

Poep scheppen

Nog een anekdote: aanvankelijk werd gemeld dat het kadaver van een dode potvis was. Vanuit die veronderstelling schepte Uitdehaag samen met toenmalig hulpstrandvonder Boon in iets dat leek op ambergrijs, een massa uit het spijsverteringskanaal van potvissen die bekend staat als een kostbare grondstof van cosmetica. Die moest veilig worden gesteld voor mogelijke kapers. Het bleek bij nadere beschouwing om een gewone vinvis te gaan en dat ze in walvissenpoep hadden staan scheppen.

Preparatie

Uiteindelijk werd het dier in delen door Werner Dros naar de Friese preparateur Chris Walen vervoerd. Daar werden de beenderen eerst tien weken uitgekookt. In 2018 kwamen de onderkaken naar Ecomare, in juli vorig jaar de enorme schedel. De assemblage van de onderdelen, direct na Pasen begonnen, was een monsterklus, waarmee Walen vier weken lang voltijds bezig is geweest in Ecomare. Sommige botten wegen tientallen kilo’s en de schedel zelfs meer dan zeshonderd kilo.

Financiële steun

Op een touchscreen bij het skelet is te zien wat er allemaal is gebeurd om tot dit resultaat te komen; van het snijwerk op het strand en het schoonmaken van de botten tot en met het ophangen in het Zeeaquarium van Ecomare. De preparatie van het skelet zou de draagkracht van Ecomare te boven zijn gegaan, ware het niet dat een publieksactie op touw werd gezet om dit mogelijk te maken. “We hebben wel een post onvoorzien in de begroting, maar we hebben in financieel opzicht een moeilijke periode achter de rug”, vertelde zakelijk directeur Marion Barth, onder verwijzing naar de coronaperikelen, waardoor Ecomare ruim zeven maanden dicht is geweest. De actie leverde meer dan 12.000 euro op en mede daardoor kon het project worden gefinancierd. Ook sponsors, donateurs en subsidiegevers sprongen bij.

Natuurbeleving

Ecomare heeft er een mooie attractie bij; een van de doelen van het centrum is mensen de waarde van de natuur te laten beleven en inzien. Daar kan dit indrukwekkende skelet zeker aan bijdragen. Bonnet sprak zaterdagmiddag de hoop uit, dat de aanblik van het reusachtige geraamte mensen ertoe zal inspireren wat bewuster met de natuur om te gaan.