Daan leest... ‘Het begin van alles’

“Schrijf je eigenlijk weleens over wetenschap in je column?” Mijn tafelgenoot kijkt mij enigszins uitdagend aan. Ik voel mij aangesproken en reageer dat ik regelmatig aandacht besteed aan non-fictie, maar niet speciaal aan wetenschappelijke uitgaven en vraag mij af of ‘populairwetenschappelijk’ zijn goedkeuring kan wegdragen.

Hij raadt mij The dawn of everything aan, de veelbesproken internationale bestseller die een ‘nieuwe geschiedenis van de mensheid’ behandelt. Als wetenschapper leest hij uiteraard de Engelstalige editie en twijfelt of er al een Nederlandse uitgave is. Een bezoek aan onze website www.nautaboek.nl geeft duidelijkheid. De titel is simpel vertaald in Het begin van alles en het boek ligt gewoon in de winkel op voorraad.

Overmoedig zeg ik toe dat mijn eerstvolgende column over dit boek zal gaan. Daan waar begin je aan? Toch is het wel een onderwerp dat mij na aan het hart ligt. Boeken over geschiedenis, scheppingsverhalen, oude culturen, ontdekkingsreizigers, indianen, Paaseiland, sensationele wetenschap zoals Waren de goden kosmonauten? en De dageraad der magiërs, mythen, sagen en legenden vullen mijn bescheiden bibliotheek. 

De aangehaalde recensies en quotes op de achterzijde van Het begin van alles liegen er niet om. Briljant; Een monter vertelde, duizelingwekkende erudiete schatkist; Een radicale herziening van de geschiedenis van de mensheid; Fascinerend, uitdagend en verhelderend; Baanbrekend en brutaal…een opwindende leeservaring.

Het boek omvat 655 pagina’s, waarvan er 84 met noten, bronverwijzingen en een register. De schrijvers, de hoogleraar antropologie David Graeber en de hoogleraar vergelijkende archeologie David Wengrow, werkten gezamenlijk tien jaar aan dit meesterwerk. Graeber overleed helaas kort na de afronding van het manuscript.

Zij tonen na uitgebreid onderzoek en studie aan dat het gangbare verhaal over het ontstaan van de mensheid niet klopt. Beschrijvingen van prehistorische megasteden, onontdekte matriarchaten, landbouwweigeraars en andere verrassende samenlevingen kantelen onherroepelijk ons huidige beeld van de geschiedenis. Belangrijke, terugkerende thema’s zijn vrijheid en gelijkheid. De auteurs beweren dat ‘ongelijkheid en discriminatie niet ingebakken hoeven te zitten in een complexe samenleving. Als we dit idee loslaten, kunnen wij met meer inventiviteit en daadkracht onze huidige samenleving inrichten. Het is hoog tijd voor een nieuwe blik op de mensheid.’

Voor velen een revolutionaire gedachtegang. De tekst is ontstaan uit de vele discussies die Graeber en Wengrow al die jaren met elkaar voerden, elkaar uitdaagden en stimuleerden. Al lezende kreeg ik soms het gevoel dat die lange, zwierige zinnen letterlijk zo zijn uitgesproken en direct in het manuscript opgenomen. Het is even wennen. Je wordt automatisch gedwongen tot rustig en aandachtig lezen, als een ware wetenschapper. Regelmatig zocht ik naar extra informatie op internet of gewoon in een boek over de indianenstammen van Noord-Amerika.

“Dit alles zou zeer verrassend zijn geweest voor Kandiaronk, de zeventiende-eeuwse Amerikaanse filosoof-staatsman wiens invloed op het Europese politieke denken we in het vorige hoofdstuk hebben besproken. Zoals vele Amerikaanse volken van zijn tijd zagen Kandironks Wendat hun samenleving als een confederatie die tot stand kwam door een bewuste overeenkomst, waarover steeds opnieuw werd onderhandeld. Tegen het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw hadden velen in Europa en Amerika een punt bereikt waarop zij betoogden dat iemand als Kandiaronk eigenlijk nooit had kunnen bestaan. Primitieve mensen, zo redeneerden ze, waren niet alleen niet in staat tot politiek bewustzijn, maar zelfs niet tot volledig bewust denken op individueel niveau- in ieder geval geen vorm van denken die als zodanig omschreven zou kunnen worden.”

Dit citaat bewijst dat Het begin van alles niet bepaald een boek is om in een adem uit te lezen. Dergelijke teksten verwerk ik in etappes. Voor mij is dit boek een bijzondere kennismaking waaraan ik ook veel leesplezier beleef. Het leent zich absoluut voor een boeiende tv-serie en een beknopte, geïllustreerde (?) editie. 

Het begin van alles – David Graeber & David Wengrow | Maven Publishing 655 blz. € 35,-