Dit artikel is geschreven door
Henk Cornelissen

Boswachtersblog: Torenvalk is boetenvalk in het duin

Een van de bekendste roofvogels van Nederland is de torenvalk. De meeste mensen herkennen de vogel doordat hij bidt, hoog in de lucht. Op dat moment is hij aan het jagen naar prooidieren in de lage vegetatie. De torenvalk heeft zijn naam te danken aan vroeger. Toen er nog in bijna elke toren een torenvalk zat te broeden. Tegenwoordig gaat dat nauwelijks meer. Dat heeft hij te wijten aan de duiven. Duiven poepen nogal veel, dus werden de torens met gaas dichtgemaakt om de duiven te weren.

Dat is niet handig voor de torenvalk, die dus genoodzaakt was een ander plekje te zoeken om te broeden. Tegenwoordig broeden ze dan ook in kasten aan schuren of boeten. Een boet is een kleine schuur met een rieten kap, die diende voor hooi en schapen op Texel. Misschien heeft u hem wel gezien, de bekende boet van Hopman in de Nederlanden?

Bidden

Het bidden is een herkenbaar gedrag van de torenvalk. Je zou het ook kunnen zien als ‘netjes bidden voor het eten’, maar bidden is in dit geval wat anders. Bidden is het stil hangen in de lucht, zodat hij goed de grond kan afspeuren en kan kijken of er wat lekkers voorbij scharrelt. Als dat gebeurt vouwt de torenvalk zijn vleugels samen om zich vervolgens als een baksteen naar beneden te laten vallen. Op het laatste moment, voordat hij de grond raakt duwt hij nog net de scherpe klauwen naar voren om het lekkers te pakken te nemen. Dat lekkers is in dit geval een muis of jonge vogel in het gras. Het bidden is naar alle waarschijnlijkheid een verkeerde vertaling van het Engels naar het Nederlands. In Engeland wordt de torenvalk ‘bird of pray’ genoemd. In Engeland noemen ze het jagen ‘preying’. Maar door een klein spelfoutje kan er zomaar ineens ‘praying’ staan en dat betekent weer bidden. Maar je spreekt het wel op dezelfde manier uit.

Scherpe ogen

Als de torenvalk aan het jagen is, speurt hij de grond heel secuur af. De ogen van de torenvalk zijn heel scherp; zo scherp zelfs dat ze op vijftig meter afstand een kever op de grond kunnen zien lopen. Daarnaast kunnen ze nog iets zien wat wij mensen niet kunnen zien. En dat is ultraviolet. Daar kan de torenvalk urine mee opsporen. Als je muizen wilt vangen is dat superhandig. Muizen zijn namelijk incontinent, wat wil zeggen dat muizen niet hun urine kunnen ophouden. De wandelpaadjes van muizen zijn dan ook bezaaid met muizenurinedruppels. Voor een torenvalk is het dus een makkie, een muis op te sporen. Je zou het kunnen vergelijken met gele sneeuw…

Vogelakkers

De torenvalk staat sinds 2017 op de rode lijst van broedvogels. Op deze rode lijst van broedvogels staan vogels waarmee het slecht gesteld is. De afname van het aantal torenvalken komt onder andere door intensiever gebruik van graslanden. Minder muizen betekent dus, in dit geval, ook minder torenvalken. Op Texel zijn gelukkig sinds enkele jaren vogelakkers te vinden. Staatsbosbeheer heeft er drie jaar geleden ook een aangelegd nabij de Hanenplas. Hier zaaien we diverse kruidachtige soorten, die rijk zijn aan bloemen en zaden. De vogelakker is niet alleen goed voor de insecten en vogels maar ook voor de muizen. De torenvalk kun je hier ook geregeld zien jagen. Het is fijn dat er steeds meer agrariërs zijn die ook vogelakkerranden aanleggen. Hopelijk zal de torenvalk hierdoor niet verdwijnen.

Tekst: Glenn van Ginkel, boswachter bij Staatsbosbeheer op Texel